Programma geïntegreerde zorg: ‘Zorg en ondersteuning voor zwangere vrouwen, hun kinderen en hun gezin tijdens de eerste 1000 dagen’

Wat is het doel van dit programma?

Sinds begin 2024 vond intensief overleg plaats tussen de federale overheid, de deelstaten en verschillende belanghebbenden om het eerste interfederaal programma voor geïntegreerde zorg te ontwikkelen, gericht op zwangere vrouwen, hun kinderen en hun gezin tijdens de eerste 1000 dagen na de conceptie.

Deze eerste 1000 dagen hebben een grote impact op de groei, ontwikkeling en kwaliteit van leven van het kind op korte en lange termijn.

Recente rapporten van het Federaal Kenniscentrum (KCE) tonen aan dat pre- en postnatale zorg en ondersteuning niet geïntegreerde zijn en niet afgestemd op de behoeften van zwangere vrouwen, kinderen en hun gezin.

Het doel van dit interfederaal programma is de effectieve toegang tot zorg en ondersteuning te verzekeren voor kwetsbare zwangere vrouwen tijdens de eerste 1000 dagen. Deze zorg is geïntegreerd, continu en afgestemd op de noden van de zwangere vrouw, hun kinderen en hun gezin (volgens het principe van proportioneel universalisme). Dit vraagt een sterke interactie en samenwerking tussen de betrokken zorg- en welzijnsprofessionals enerzijds en het gezin anderzijds.

In een eerste fase zal het programma zich focussen op zwangere vrouwen met psychosociale kwetsbaarheden. Het uiteindelijke doel is om de doelgroep uit te breiden naar alle zwangere vrouwen, moeders, hun kinderen en gezinnen tijdens de eerste 1000 dagen, om holistische zorg en ondersteuning op maat aan te bieden.

Wat houdt het programma in?

Het programma omvat alle zorg en ondersteuning geïntegreerd in een continu traject en afgestemd op de behoeften van de zwangere vrouw, het kind en het gezin. Met andere woorden het programma omvat zowel bestaande als nieuwe zorg en ondersteuning.

De meest innovatieve elementen in het programma zijn:

• Outreaching - Proactief (kwetsbare) zwangere vrouwen proberen te bereiken en hen aanmoedigen om screening te zoeken
• Systematische screening van psychosociale kwetsbaarheden via het Born in Belgium Professionals (BiB) platform
• Persoonlijke prenatale adviesgesprekken (PPA)
• Zorg- en welzijnscoördinatie
• Multidisciplinair overleg of perinataal overleg

Het doel is om voort te bouwen op bestaande praktijken op het terrein en opgedane ervaringen te benutten. Tegelijkertijd is nieuwe financiering voor bepaalde activiteiten waardoor bepaalde praktijken kunnen gestimuleerd worden die geïntegreerde, persoonsgerichte ondersteuning en zorg bevorderen.

Bekijk de activiteiten in het programma, evenals de specificiteiten per deelstaat gelinkt aan de lokale context.

• Programma en overeenkomst voor de Vlaamse Gemeenschap
• Programma en overeenkomst voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Nederlands)
• Programma en overeenkomst voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Frans)
• Programma en overeenkomst voor het Waals Gewest (onder voorbehoud van ondertekening)
• Programma en overeenkomst voor de Duitstalige Gemeenschap

Bijkomende financiering voor 4 nieuwe verstrekkingen

In het kader van dit programma, vergoeden we  vier nieuwe verstrekkingen:

• screening van psychosociale kwetsbaarheid bij zwangere vrouwen via BiB platform
• persoonlijk prenataal adviesgesprek (PPA)
• zorg- en welzijnscoördinatie
• multidisciplinair overleg / perinataal overleg

Bekijk hier de 4 verstrekkingen.

Lees de inhoud, beschrijving en factureringsvoorwaarden in de tekst van de overeenkomst en het programma van elke deelentiteiten (zie de vorige tussentitel).

De implementatie van het programma verloopt met verschillende snelheden in de deelstaten. De facturatie van de 4 verstrekkingen zal mogelijk zijn vanaf volgende data:

• Vlaamse Gemeenschap: nader te bepalen
• Brussels Hoofdstedelijk Gewest: 01/09/2024
• Duitstalige Gemeenschap: 01/09/2024
• Waals Gewest: nader te bepalen

Voor actoren in de Duitstalige Gemeenschap en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zal het mogelijk zijn om met terugwerkende kracht verstrekkingen uitgevoerd tussen 01/06/24 en 31/08/24 te factureren.

Een beslissingsondersteunend instrument: Born in Belgium professionnals

Born in Belgium Professionals maakt deel uit van het project van het witboek om de toegang tot gezondheidszorg in België te verbeteren. In december 2017, organiseerden we een ronde tafel rond kwetsbare zwangere vrouwen in Brussel. Hierna startten we een overeenkomst met als opdracht het project Born in Brussels te lanceren. Sinds 2021 is het werkterrein uitgebreid naar Vlaanderen en Wallonië en heet het project Born in Belgium Professionals (BiB).

BiB biedt een digitale tool aan, ontwikkeld door én voor professionals die werken met of voor (kwetsbare) zwangere vrouwen. Deze tool wordt gebruikt om indicatoren voor psychosociale kwetsbaarheid te detecteren bij zwangere vrouwen: opleidingsgraad, het geboorteland, de verblijfsstatus, beroep van vrouw, beroep van partner, financiële status, huisvestigingssituatie, de communicatie, de sociale steun, angst, depressie, psychologische antecedenten, geweld, medicatiegebruik en middelengebruik.

In het kader van dit programma is het de bedoeling om het BiB-platform systematisch te gebruiken bij alle zwangere vrouwen. In functie van de aanwezige zorgnoden worden gepersonaliseerde zorgpaden aangeboden. Het BIB platform is een gedeeld platform dat informatie over de psychosociale situatie van zwangere vrouw verzamelt en ter beschikking stelt van haar hulp- en zorgverleners uit de (para)medische en sociale sector, dit volledig conform de privacywetgeving (GDPR).

Het BiB platform ondersteunt niet alleen de screening op psychosociale kwetsbaarheden, maar omvat ook een actieplaninstrument. Het actieplaninstrument stelt op basis van de screeningsresultaten actiepaden voor die de opvolging van de zwangere vrouw ondersteunen. Het BiB platform is op deze manier een waardevolle « clinical decision support tool ».

Welke steun is er voor de uitvoering van dit programma in de regio's?

Als onderdeel van het protocolakkoord over geïntegreerde zorg zijn “structuren/netwerken” aangewezen door de verschillende gefedereerde entiteiten om als tussenniveau te fungeren tussen de autoriteiten en de actoren op het terrein, het zogenaamde mesoniveau.

In het kader van het programma voor zwangere vrouwen kan de rol bijvoorbeeld de vorm aannemen van ondersteuning van de communicatie met zorg en hulpverleners en het grote publiek, of van activiteiten zoals screening door het organiseren en faciliteren van opleidingen. Het zal ook de contacten vergemakkelijken tussen de verschillende stakeholders en actoren op het terrein.